قدیمی ترین اثر تاریخی كرمان بنای قلعه معروف به دختراست. این قلعه كه دربیشترتواریخ به نام قلعه كوه آمده امروز فقط به نام قلعه دخترخوانده می شودودرمشرق كرمان برفراز صخره هایی از سنگ قرارگرفته وبقایای آن مایه شگفتی بینندگان است. این قلعه بازمانده معبد آناهیتا درآن منطقه است. آناهیتا (الهه ناهید ) نگهبان آبها، زنان، گیاهان وباروری بوده است. راجع به وجه تسمیه این قلعه دختراطلاع دقیقی نمی توان داد. به قول یكی از استادان شاید بعض قلا ع واستحكامات صعب العبور مثل قلعه دختر وكتل دختروغیر آن به این علت به نام دختر نام گذاری شده كه دستیابی بدان وعبوراز آن مشكل است واصولا هرجای بلند ومرتفع به نام دخترموسوم شده است. راجع به قلعه دختر كرمان وجه تسمیه دیگری نیز می توان قایل شد وآن انتساب قلعه باداستان كرم هفتواد است. ساختمان های این قلعه روی هم به دوقسمت مجزا تقسیم می شود. قسمتی كه برفراز قلعه نسبتا مرتفع جنوب شرقی قراردارد وسابقا قلعه كوه نامیده می شده كاملا به علت وضعیت طبیعی از قلعه مجزا است. قسمت دوم برتپه كوتاه تری قراردارد وبه قلعه دختر موسوم است. قسمتی از این قلا ع به نام قلعه اردشیر شهرت دارد. قلعه اردشیر دربالای تپه مرتفعی واقع شده كه باسطح جلگه قریب پانصد فوت ارتفاع دارد. دیوارهای قلعه از خشتهای بسیار ضخیم ساخته شده است. درقلا ع دختر كرمان بااین كه جست وجوهای زیاد به عمل آمده آثار تاریخی مهمی به دست نیامده است. ساختمانهای عمده قلعه از قبیل قصر وعبادتگاه وغیرآن بیشترد رفاصله بین همین دوقلعه دیده می شود. متاسفانه چون خاك این قلعه برای كود مناسب است از سالهای دور اهالی خاك وخشت آن رامی كنند وبه مزارع می برند واز این راه لطمه بزرگی به این بناها وارد شده است وفقط جاهایی كه رفتن چارپا ممكن نیست از دستبرد محفوظ مانده است. از قطعات كاشی كه ساكس درمحوطه قلعه دیده، برمی آید كه بعضی از ساختمانهای آن علاوه برجنبه نظامی، جنبه بزمی نیز داشته وهنر ذوق درتزیین آن دخالت كرده است دررشته جنوبی قلعه اردشیر صخره ای نسبتا بلند دیده می شود كه از اواسط صخره پلكانی برای رسیدن به قله آن تراشیده اند كه 134 پله داردوساكس احتمال داده است كه این محل نقاره خانه قلعه بوده وچون پلكانها نوهستند به نظر می رسد كه درهمین اواخر تراشیده شده باشند. خرابه های فرمیتهن كه دردامنه همین قلعه ها قراردارداز هجوم افغانیها به بعد روبه خرابی رفته وامروز فقط بقایایی از آن به نظر می ر سد. راجع به بانی این قلعه نمی توان اطلاع صحیحی ارائه داد ومسلم است كه سابقه تاریخی شهرچون قهندژ آن محسوب می شده بسیارقدمت دارد. افسانه ها ساختمان قلعه رابه اردشیر بابكان نسبت می دهندوفردوسی درشاهنامه بنای قلعه رابه كسی قبل از اردشیر به نام هفتواد نسبت می دهد. مطلب مهم این كه قبل از توجه اردشیر به كرمان مسلما شهرهایی مثل سیرجان وجیرفت وبم از كرمان فعلی آبادتربوده اند. درزمان سلجوقیان نیز قلعه دختر پناهگاه كرمانیان محسوب می شده ودرتاریخ افضل آمده است : یكی از قلاع كوچك موسوم به گوهریه بوده وبرجهای قلعه نیز نامهای مخصوص به خودداشته كه از آن نام برج فیروزه به مارسیده است.
