آشنایی با جاذبه های تاریخی شیراز (قسمت اول)

شیراز شهر شعر، گل و بلبل،‌ شهری که در فصل بهار با قدم زدن در کوچه و پس کوچه‌های آن از بوی عطر بهارنارنجش سرمت می‌شوی. شهری که بیشینه‌ای به بلندای تاریخ دارد و در طول دوران‌ها میزبان حاکمان بسیاری بوده است. شیراز جایی که شکوه و عظمت تخت جمشید در آن جای گرفته است و جایگاه ادبی شاعرانی نام آوازه‌ای همچون سعدی و حافظ است. جاذبه های تاریخی شیراز به قدری متنوع و گسترده‌اند که برای دیدن و درک عظمت آن‌ها به زمان زیادی نیاز است. در ادامه سری به تمامی جاذبه های تاریخی این شهر می‌زنیم تا با فرهنگ و تاریخ کشورمان بیشتر آشنا شویم.

تخت جمشید یکی از اصلی‌ترین جاذبه های تاریخی شیراز

تخت جمشید از شهرهای باستانی ایران و از مهمترین جاذبه های تاریخی شیراز است که با نام‌های دیگری مانند پارسه، پرسه پلیس، هزارستون،‌ پرسپولیس، چهل منار و صد ستون نیز شناخته می‌شود. این شهر در زمان‌های دور برای بازه‌ای طولانی به عنوان پایتخت باشکوه زمان امپراتوری هخامنشیان بوده است. در 518 سال پیش از میلاد این بنای منحصربه‌فرد به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان با بنیانگذاری داریوش کبیر افتتاح شد. پس از او نیز پسرش خشایارشا و اردشیرشاه این شهر را گسترش دادند. از بناهای شکوهمندی که در این شهر واقع شده است، کاخ تخت جمشید است که در دوران داریوش، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده است و تا 200 سال مورد استفاده قرار گرفت.

سنگ نوشته‌ها و فلز نوشته‌های موجود در این بنا و حکاکی‌هایی که بر روی دیوار‌ها و لوحه‌های این شهر دیده می‌شود از مهمترین منابع موجود برای شناخت این دوره تاریخی هستند. از دیگر جاذبه های تاریخی این شهر نیز می‌توان به پلکان‌های ورودی سکو، دروازه ملل، پلکان‌های کاخ آپادانا، کاخ آپادانا، کاچ تچر، کاخ هدیش، کاخ ملکه، کاخ ه، کاخ سه در، کاخ صد ستون، کا خ شورا و ساختمان خزانه شاهنشاهی را نام برد.

این شهر باستانی و شگفت‌انگیز از سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و از سال 1973 نیز به عنوان یکی از آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو محسوب می‌شود. تخت جشمید در 10 کیلومتری شمال مرودشت قرار گرفته است و درب‌های آن از ساعت 8 صبح تا 17:30 بعدازظهر به روی گردشگران باز است.

نقش رستم

در فاصله شش کیلومتری از تخت جمشید محوطه باستانی دیگری به نام نقش رستم قرار گرفته است که از حدود 1200 سال پیش از میلاد در توجه بوده است. در این محوطه آرامگاه‌های شاهان بزرگی همچون داریوش، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم قرار گرفته است. همچنین آرامگاه پنجمی نیز وجود دارد که احتمال می‌رود، متعلق به داریوش سوم باشد. در کنار این آرامگاه‌ها نیز محوطه‌ای باستانی وجود دارد که یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان است.

یکی از این بناها کعبه زرتشت است که درست رو به روی آرامگاه داریوش دوم جای گرفته است و هنوز از علت قرار گیری این بنا در این مکان اطلاعات صحیحی وجود ندارد. برخی بر این باور هستند که به دلیل شباهتی که این بنا با آرامگاه کوروش کبیر دارد، آن را آرامگاه یکی از شاهان یا بزرگان هخامنشی تصور می‌کنند و در این برخی دیگر آن را محلی برای نگهداری اسناد و کتاب‌های مقدس می‌دانند. این مجموعه زارآلود در شهرستان مروردشت واقع شده است و از ساعت 8 صبح تا 17:30 بعدازظهر امکان بازدید از آن برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم است.

نقش رجب

نقش‌های برجسته بسیاری از پادشاهان ساسانی در استان فارس باقی مانده است. این نقش‌ها نمایشی از قدرت، غلبه به دشمن، تاجگذاری و مراسمی از این قبیل هستند. این نقوش را در حوالی تخت جمشید می‌توان مشاهده کرد و یکی از شناخته شده‌ترین آن‌ها نقش رجب است که در 56 کیلومتری شمال شرقی شیراز و در 3 کیلومتری شمال تخت جمشید قرار گرفته است. این منطقه در مسیر تخت جمشید به استخر در سمت راست جاده واقع شده است  و مسیری است که بیست و پنج قرن پیش شاهراه ارتباطی شوش به شهر سارد بوده است.

نقش رجب در دامنه کوه رحمت واقع شده است و دارای سه صحنه حجاری شده از دیهیم بخشی (تاج گذاری) به اردشیر بابکان، تاج گذاری شاپور اول و درباریان و یک نقش تک نیز از کرتیر موبد ساسانی وجود دارد. این مکان تاریخی منحصربه‌فرد از ساعت 8 صبح تا ساعت 17:30 بعدازظهر قابل بازدید است.

پاسارگاد مرکز فرماندهی کوروش کبیر

پاسارگاد یکی دیگر از شهرهای به جا مانده از دوران هخامنشیان و از دیگر جاذبه های تاریخی شیراز است. کوروش کبیر این شهر را به عنوان مرکز فرماندهی خود انتخاب کرده بود و کاخ‌های بسیاری در آن بنا کرده بود. مقبره کوروش کبیر از مهمترین قسمت‌های پاسارگاد محسوب می‌شود که تقریبا سالم باقی مانده است. به غیر از این مقبره باشکوه، مقبره کمبوجیه، تل تخت، کار بار اختصاصی، کاخ بار عام و کاروانسرای مظفری نیز جزئی از آثار باستانی موجود در پاسارگاد هستند که همه به دستور کوروش بزرگ ساخته شده‌اند. این شهر باستانی در سال 1383 در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. این شهر باستانی در 120 کیلومتری شیراز، سعادت آباد واقع شده است و از ساعت 8 صبح تا 17:30 بعدازظهر امکان بازدید از آن فراهم است.

بند امیر

از پل‌های تاریخی که متعلق به قرن چهارم هجری است و بر روی رود کر قرار گرفته است، بند امیر است. این پل به دستور عضدالدوله در فاصله پل خان و دریاچه بختگان به طول 120 متر و عرض پنج متر با لاشه سنگ ساخته شده است. بند امیر به منظور آبیاری دست‌های وسیع کربال علیا ساخته شده است تا مردم این منطقه از بی آبی نجات پیدا کنند و بتوانند آسیاب‌های خود را به راه بیندازند. این پل تاریخی در 43 کیلومتری شیراز، بخش زرقان، روستای بند امید واقع شده است.

گهواره دید

برج دیده بانی و خبررسانی که در سمت چپ تنگه الله واقع شده است و قدمت آن به دوران دیلمیان باز می‌گردد، گهواره دید است. در این بنا با استفاده از آتش، تابش نور خورشید در آینه، شیپور و بوق پیام‌های فوری ارسال می‌شده است. این بنا در ضلع شرقی دروازه قرآن قرار گرفته است.

دروازه قرآن، ورودی باشکوه شیراز

اگر از سمت اصفهان وارد شیراز شوید، از اول جاذبه‌های تاریخی شیراز که خواهید دید، دروازه قرآن است. این دروازه در مدخل ورودی شهر قرار دارد و طاق بسیار بلندی دارد که ماشین نیز از آن عبور می‌کند. دروازه قرآن به دستور عضدالدوله دیلمی طراحی شد تا مسافران و مهمانان شیراز به سلامت گذر کنند. باید گفت شیراز در گذشته شش دروازه به نام‌های دروازه اصفهان، دروازه سعدی، دروازه کازرون، روازه قرآن، دروازه شاه داعی الی الله و دروازه قصابخانه داشته است ولی از میان تمامی آن‌ها تنها دروازه قرآن به جای مانده است و بقیه به مرور زمان از بین رفته‌اند.

با گذشت زمان این دروازه به مرور دچار آسیب و ویرانی شد تا اینکه در دوران کریم خان زند بازسازی شد و قرآن بسیار نفیسی که با خط سلطان ابراهیم نوه شاهرخ تیموری نوشته شده بود بر اطاقک بالای این دروازه قرار گرفت. این قرآن در سال 1316 به موزه پاریس شیراز منتقل شد. برای بازدید این جاذبه تاریخی شگفت‌انگیز  باید به سمت تنگه الله اکبر حرکت کنید.

ارگ کریم خان

از جاذبه های تاریخی شیراز که بسیار زیبا و باشکوه است، اگر کریم خان است. این ارگ در دوره زندیه با بهترین مصالح و توسط ماهرترین معماران طراحی و ساخته شد. این بنای منحصربه‌فرد مهمترین و بزرگترین ساختمان زندیه است که در زمینی به وسعت 12800 متر مربع قرار گرفته است و به دلیل آنکه محل زندگی کریم خان بوده است به ارگ کریم خانی شهرت دارد.

این ارگ ترکیبی از معماری نظامی و مسکونی است و در زمان قاجاریان نیز محل زندگی فرمانروایان محلی بوده است و در زمان پهلوی به زندان تبدیل شد و باعث شد تا آسیب‌های زیادی به آن وارد شد. در حال حاضر ارگ کریم خان به صورت موزه‌ای است که آثار مختلفی در آن وجود دارد و از سال 1351 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این ارگ زیبا در میدان شهدا یا شهرداری سابق واقع شده است و در شش ماه اول سال از ساعت 7:30 صبح تا 21 شب و در شش ماه دوم از 8 صبح تا 20 شب باز است.

بازار وکیل گوهری درخشان

جاذبه های تاریخی شیراز بسیار گسترده‌اند ولی در میان تمامی این جاذبه ها بنای بازار وکیل از زیبایی شگفت انگیزی برخوردار است. این مجموعه از سال 1137 آغاز به کار کرده است و تا سال 1156 تکمیل و توسعه آن به طول انجامید. این بازار بسیار گسترده است و برای بازدید از گوشه گوشه آن نیاز به زمان زیادی خواهد بود. بازار وکیل در طول دوران‌ها تغییراتی بسیاری داشته است و در حال حاضر اصلی‌ترین مرکز خرید شیراز محسوب می‌شود. این بازار از سال 1351 به عنوان آثار ملی ثبت شده است. برای بازدید از این بازار می‌توان پس از ورود به خیابان زند وارد میدان شهدا شد و به آن رسید.

حمام وکیل

در همان حوالی بازار وکیل و ارگ کریم خان بنای باشکوه دیگری نیز با نام حمام وکیل وجود دارد. این حمام به عنوان حمام عمومی شهر مورد استفاده قرار می‌گرفته است و بخشی از آن مخصوص شاه بوده است. در دوران پهلوی قسمت‌هایی از این حمام به نمره تبدیل شده بود و این باعث تغییر حالت اصلی حمام شده بود که در سال 1351 اداره باستان شناسی آن را مرمت کرد. سپس این حمام به موزه‌ای زیبا تبدیل شد که در آن 30 مجسمه مومی با حالت‌های مختلف قرار دارند. برای بازدید این حمام در شش ماه اول سال از ساعت 7:30 تا 20 و شش ماه دوم سال از ساعت 8 تا 19 می‌توان به آن مراجعه کرد.

مسجد وکیل یا مسجد سلطانی

مسجد وکیل یا مسجد سلطانی، مسجدی است تاریخی که از دوران زندیه برجای مانده است. این مسجد در غرب بازار وکیل قرار گرفته و دارای دو شبستان جنونی و شرقی است. شبستان جنوبی این مسجد با ستون‌های سنگی یکپارچه و مارپیچ که نشانی از معماری ایرانی است، ساخته شده است. این شبستان بسیار بزرگ 48 ستون دارد و مساحت آن در حدود 5 هزار متر مربع است. منبر چهارده پله‌ای این مسجد از سنگ مرمر ساخته است و شکوه خاصی دارد.

در سمت شمال مسجد نیز طاق بلندی قرار دارد که به طاق مروارید معروف است و با قلم درست و خط ثلث عالی یکی از سوره‌های قرآن به صورت هلالی بر روی آن نوشته شده است. درب‌های این مسجد از ساعت 9 صبح تا 18 به روی بازدیدکنندگان گشوده است.