آداب و رسوم مردم شهرهای مختلف ایران در محرم
عاشورا یعنی نهایت مردانگی و ایستادگی. یعنی عین صداقتی که در آسمان ها نظیر نداشت. عاشورا یعنی زیبایی غمبار و وصف ناپذیری که با فرهنگ و تاریخ مردمان این مرز و بوم عجین شده است.آیین های عزاداری با صدها و حتی هزاران سال قدمت نمادی ازعشق ناتمام مردم به امام حسین است. مراسمی که هر ساله با اشتیاقی مثال زدنی و با تازگی هر چه بیشتر برگزار می شود.بعضی از این آیین ها در نوع خود بی نظیرند، از جمله آیین کمتر شناخته شده پولکه گردانی که با چرخش توپ های آتشین انجام می گردد.این مراسم نمادی از خیمه های آتش گرفته امام حسین است و قدمتی به درازای تاریخ صفویه دارد. پولکه گردانی هر سال در شب های تاسوعا و عاشورا در روستای شیشوان تبریز برگزار می شود.
آیین عزاداری محرم در اردبیل و برخی از شهرها چون زنجان در 27 ذی الحجه با مراسم طشت گذاری آغاز می شود.سوگواران حسینی طشت را که نماد مشک است به یاد تشنگان کربلا پر آب کرده و با زیارت طشت، آب آن را به عنوان تبرک بر سر و صورت می ریزند.
از کهن ترین آیین عزاداری محرم نخل برداری و نخل گردانی است که در تفت و بسیاری از شهرهای یزد در روز عاشورا برگزار می گردد.در این مراسم عزاداران با اندوهی بسیار نخل را که نمادی از تابوت امام حسین است به حرکت در می آورند.
تصاویر زیر مربوط به بزرگترین آیین عزاداری محرم در کشور است میراثی نامملوس که در روزهای دوم و صبح عاشورا تا عصر روز دوازدهم محرم در شهر نوش آباد برگزار می شود.در این مراسم با سپاهیان امام حسین، ملائک، اجنه و اشقیا حوادث کربلا باز آفرینی می گردد. گویی اینجا کربلاست و همه چیز از نو تکرار می شود.
آیین شمع گردانی جلوه ای از عشق و دلدادگی عزاداران به علمدار کربلا است که در روز تاسوعا با روشن کردن 41 شمع نذری در 41 مسجد انجام می شود. خاستگاه این آیین هزار ساله اردبیل است اما در آیین شهرهای دیگری چون تبریز نیز وجود دارد.
سنگ زنی یا سنج زنی از آیین های سنتی در سمنان است که با قدمتی طولانی و با زدن دو چوب دایره ای شکل برپا می شود. این مراسم نمادی از سنگ زنی قوم بنی اسد در زمان رسیدن به کربلاست.
تصویر زیر مربوط به معروفترین دسته عزاداری زنان در تهران است که ظهر عاشورا با حرکت به سمت بازار و حسینیه کربلایی ها برپا می شود. در این دسته گروهی از کربلایی های مقیم پایتخت پا برهنه با روبند و چادر و ذکر لبیک یا حسین هروله کنان عزاداری می کنند.
درخت خونبار نام چناری کهنسال در روستای زرآباد قزوین است که قدمت آن به دوره صفویه می رسد. مردم بومی بر این باورند که هرعاشورا این درخت درعزای حسین خون می گرید. بومیان و گردشگران در صبح عاشورا گرد درخت می آیند تا ضمن عزاداری شاهد این پدیده نادر باشند.عزاداری در لرستان رنگ و بوی دیگری دارد. مردمان این خطه در روز تاسوعا حوضچه های گل را آماده می کنند و در روز عاشورا با به گل افتادن نهایت ماتم و غم خود را در سوگ سالار شهیدان نشان می دهند. این آیین با بار فرهنگی عمیق به جا مانده از پیشینیان قوم لراست.
چهل منبر آیینی کهن است که عزاداران گرگانی در روز تاسوعا برپا می کنند. به اعتقاد مردم هر کسی شمع روشن کند و بر روی چهل منبر گذارد حاجت روا می شود.
آیین چلچلا از مراسم سنتی است که از شب سوم محرم در شهر مجن برگزار می شود. در این مراسم خدام ها جمع شده و بر روی جاجیم و فرش چهل چراغ می گذارند و نوحه سرایی می کنند.
در برخی از محلات قدیمی استان گرگان در شب دوازدهم محرم دسته عزاداری به نام دسته چوبی تشکیل می شود. این دسته همان دسته زنجیرزنی است با این تفاوت که عزاداران به جای زنجیر، چوب یا نی به ارتفاع یک متر در دست دارند. این مراسم با روشن کردن چند مشعل آغاز می شود.
تصویر زیر مربوط به با شکوه ترین مراسم عزاداری کشور است که در روز عاشورا در حسینه اعظم زنجان برگزار می شود.
از کم نظیرترین عزاداری ها آیین سوگواری زنان قزوینی در ۱۳ محرم هر سال است که به طبق کشی و بیل زنی معروف است. این مراسم به دفن شهدای کربلا توسط زنان قبیله بنی اسد اشاره دارد.
